17h00
5/10/2025

Những Rủi Ro Được Và Không Được Chi Trả Trong Bảo Hiểm Hàng Hóa Xuất Nhập Khẩu

Trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, bảo hiểm hàng hóa đóng vai trò như một công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp quản lý rủi ro và bảo vệ giá trị hàng hóa trong suốt quá trình vận chuyển. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp thường gặp khó khăn khi xảy ra sự cố do không nắm rõ những rủi ro nào được bảo hiểm và rủi ro nào bị loại trừ. Việc hiểu rõ các loại rủi ro được và không được chi trả sẽ giúp doanh nghiệp lựa chọn gói bảo hiểm phù hợp, tránh tranh chấp và đảm bảo quyền lợi trong quá trình khiếu nại bồi thường. Hãy cùng Tdimex tìm hiểu chi tiết trong bài viết này. 
Các rủi ro được bảo hiểm trong vận chuyển hàng hóa quốc tế chủ yếu được quy định trong các điều kiện bảo hiểm hàng hóa của Viện Bảo hiểm Anh (Institute Cargo Clauses – ICC), bao gồm ICC (A), ICC (B) và ICC (C). Trong đó, ICC (A) là điều kiện bảo hiểm rộng nhất, bao gồm gần như mọi rủi ro trừ khi được liệt kê là loại trừ. ICC (B) và ICC (C) bảo hiểm trong phạm vi hẹp hơn. Dưới đây là các nhóm rủi ro chính thường được bảo hiểm:

I. Các loại rủi ro được bảo hiểm trong bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu

1. Rủi ro thông thường (rủi ro chính)
  • Cháy nổ: Hàng hóa bị thiệt hại do hỏa hoạn hoặc nổ trong khoang tàu, container, xe tải, máy bay…
  • Đắm tàu, lật xe, tai nạn phương tiện vận chuyển: Những sự cố nghiêm trọng như tàu chìm, phương tiện bị tai nạn gây tổn thất cho hàng hóa.
  • Va chạm, mắc cạn, rơi hàng xuống biển: Sự cố va chạm giữa các phương tiện vận tải hoặc tai nạn kỹ thuật khiến hàng hóa bị rơi khỏi phương tiện.
  • Trộm cắp toàn bộ kiện hàng: Trường hợp mất trọn gói hàng trong quá trình vận chuyển (không áp dụng cho mất mát từng phần nếu không có điều khoản mở rộng).
Đây là nhóm rủi ro cơ bản, có thể xảy ra trong quá trình vận chuyển hàng hóa và thường nằm trong phạm vi bảo hiểm của cả ba điều kiện ICC (A), (B), (C):
Các rủi ro này có xác suất xảy ra cao và gây tổn thất nghiêm trọng nên thường được bảo hiểm mặc định trong các điều kiện phổ biến.
2. Rủi ro thiên tai và bất khả kháng
Thiên tai là yếu tố không lường trước, gây tổn thất nghiêm trọng trong vận chuyển hàng hóa. Tùy theo điều kiện bảo hiểm, một số hoặc toàn bộ rủi ro này sẽ được bảo hiểm chi trả:
  • Bão, lũ, động đất: Những hiện tượng tự nhiên dữ dội làm gián đoạn hành trình hoặc phá hủy hàng hóa.
  • Sét đánh: Trường hợp hàng hóa bị ảnh hưởng do sét, thường gặp trong vận chuyển hàng rời, container trên tàu.
  • Sóng thần, núi lửa: Các hiện tượng thiên nhiên hiếm gặp nhưng có thể gây tổn thất lớn, thường chỉ được chi trả khi mua bảo hiểm mở rộng theo ICC (A) hoặc thỏa thuận riêng với bảo hiểm.
Rủi ro thiên tai thường không thể kiểm soát nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến hành trình của hàng hóa. Do đó, doanh nghiệp cần lưu ý mức độ bảo hiểm bao phủ cho nhóm rủi ro này.
3. Rủi ro chiến tranh và đình công (phải mua bảo hiểm bổ sung)
Các rủi ro này không được mặc định trong các gói bảo hiểm cơ bản mà cần mua bổ sung (War & Strike Clauses). Dù xác suất xảy ra không cao, nhưng một khi phát sinh sẽ gây tổn thất rất lớn:
  • Thiệt hại do chiến tranh, nổi loạn, xung đột vũ trang: Hàng hóa chịu ảnh hưởng do các hoạt động quân sự, phá hoại, bao vây, cấm vận tại khu vực chiến sự.
  • Hành vi khủng bố: Các cuộc tấn công gây thiệt hại đến phương tiện vận chuyển hoặc kho lưu trữ hàng hóa.
  • Đình công, bạo động, phá hoại trong nước: Người lao động đình công hoặc các hành vi bạo loạn, phá hoại làm hư hỏng hàng hóa hoặc cản trở hành trình.
Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường có yếu tố chính trị bất ổn, khu vực có xung đột tiềm ẩn hoặc thường xuyên có biểu tình, nên đặc biệt cân nhắc mua điều khoản bảo hiểm này để tránh mất mát toàn bộ.
Không phải mọi thiệt hại xảy ra với hàng hóa đều được bảo hiểm bồi thường. Dưới đây là các nhóm rủi ro thường bị loại trừ trong hợp đồng bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu, được quy định rõ trong các điều khoản loại trừ của ICC:

II. Các rủi ro bị loại trừ trong bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu

1. Rủi ro do lỗi hoặc sơ suất của người được bảo hiểm
  • Đóng gói không đúng quy cách: Ví dụ, vận chuyển hàng dễ vỡ nhưng không bọc lót kỹ, không sử dụng vật liệu chịu sốc.
  • Sử dụng phương tiện vận chuyển không phù hợp: Hàng hóa yêu cầu container lạnh nhưng lại dùng container thường.
  • Giao nhầm hàng, gửi sai địa chỉ: Đây là lỗi vận hành và nằm ngoài phạm vi chi trả của bảo hiểm.
Đây là nhóm rủi ro xuất phát từ hành động chủ quan, thiếu cẩn trọng hoặc không đúng quy trình từ phía doanh nghiệp:
Những rủi ro này được xem là “có thể kiểm soát và phòng tránh được”, do đó không được bảo hiểm chi trả.
2. Rủi ro mang tính thương mại, tổn thất gián tiếp
Bao gồm những tổn thất không xuất phát từ sự cố vật lý đối với hàng hóa, mà liên quan đến hoạt động kinh doanh:
  • Trễ giao hàng: Hàng đến trễ dẫn đến mất đơn hàng, hợp đồng bị hủy.
  • Mất thị trường tiêu thụ: Do giao trễ, mất cơ hội kinh doanh.
  • Tổn thất về uy tín, danh tiếng doanh nghiệp.
Các tổn thất này mang tính chất hậu quả gián tiếp, không thuộc trách nhiệm của bảo hiểm.
5. Các rủi ro loại trừ đặc biệt khác
  • Gian lận, lừa đảo có chủ ý: Người được bảo hiểm cố tình tạo dựng sự cố để trục lợi.
  • Vận chuyển hàng nguy hiểm, hàng cấm mà không khai báo: Gây ảnh hưởng đến an toàn vận tải hoặc vi phạm luật quốc tế.
Doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý rằng, các hành vi gian lận bảo hiểm có thể không chỉ bị từ chối bồi thường mà còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
3. Rủi ro do tính chất nội tại của hàng hóa
Một số loại hàng có đặc tính lý – hóa học dễ tự hư hỏng, tự phân hủy hoặc hao hụt tự nhiên trong quá trình vận chuyển:
  • Tự lên men, mốc, thối rữa: Các mặt hàng như trái cây, nông sản, thực phẩm đông lạnh nếu không bảo quản đúng cách sẽ hỏng nhanh chóng.
  • Hao hụt tự nhiên: Hàng hóa bị bay hơi, co ngót, giảm trọng lượng (ví dụ: cà phê, gạo, tinh dầu…).
  • Ăn mòn, rỉ sét: Kim loại bị oxi hóa nếu không đóng gói kỹ.
Chỉ khi những tổn thất này xảy ra do rủi ro bên ngoài như tai nạn, thiên tai... thì mới có thể được xem xét bồi thường.
4. Rủi ro pháp lý, hành chính và vi phạm quy định
Đây là nhóm rủi ro liên quan đến pháp luật và quy định của cơ quan quản lý:
  • Hàng bị tịch thu, xử phạt bởi hải quan: Do sai giấy tờ, không đủ điều kiện xuất nhập khẩu.
  • Hàng hóa vi phạm pháp luật: Nhập khẩu hàng cấm, hàng giả, khai sai mã HS cố tình để trốn thuế.
Bảo hiểm không chi trả cho các hành vi vi phạm pháp luật hoặc thiếu tuân thủ quy định của nhà nước.
Việc lựa chọn điều kiện bảo hiểm phù hợp là yếu tố then chốt để đảm bảo quyền lợi tối đa khi có tổn thất xảy ra. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng mà doanh nghiệp cần cân nhắc:

III. Lưu ý khi chọn điều kiện bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu

1. Hiểu rõ sự khác biệt giữa ICC (A), ICC (B), và ICC (C)
  • ICC (A): Là loại bảo hiểm toàn diện nhất, bảo hiểm gần như mọi rủi ro trừ những gì được liệt kê là loại trừ. Thích hợp cho hàng hóa có giá trị cao, dễ hư hỏng hoặc tuyến vận chuyển phức tạp.
  • ICC (B): Bao phủ ít rủi ro hơn ICC (A), loại trừ nhiều hơn, đặc biệt là các rủi ro mang tính nội tại hoặc trộm cắp.
  • ICC (C): Là loại bảo hiểm cơ bản, chỉ áp dụng cho những rủi ro nghiêm trọng như cháy, chìm tàu, tai nạn lớn. Phù hợp với hàng hóa ít giá trị hoặc tuyến vận chuyển ngắn, rủi ro thấp.
2. Khi nào nên mua bảo hiểm mở rộng (chiến tranh, đình công...)?
  • Nếu hàng hóa đi qua khu vực có bất ổn chính trị (châu Phi, Trung Đông, Đông Âu…), hãy cân nhắc mua thêm bảo hiểm chiến tranh.
  • Nếu thời gian vận chuyển trùng với kỳ nghỉ lễ, cao điểm đình công ở cảng/sân bay thì nên mua thêm bảo hiểm đình công để tránh gián đoạn chuỗi cung ứng.
3. Làm sao để không bị từ chối bồi thường?
Ngoài ra, doanh nghiệp nên chủ động làm việc với công ty bảo hiểm để hiểu rõ phạm vi, điều kiện chi trả và loại trừ trước khi ký hợp đồng.
  • Chứng từ đầy đủ, chính xác: Hãy lưu trữ hóa đơn, vận đơn, ảnh chụp tình trạng hàng hóa, biên bản nhận hàng... càng nhiều càng tốt.
  • Đóng gói đúng quy chuẩn: Với hàng dễ vỡ, cần có vật liệu chống sốc, đệm lót rõ ràng. Với thực phẩm, cần container lạnh đạt chuẩn.
  • Thông báo tổn thất đúng thời hạn: Thông thường là trong vòng 3–7 ngày kể từ khi phát hiện tổn thất. Quá thời hạn, công ty bảo hiểm có quyền từ chối.
Việc hiểu rõ các rủi ro được bảo hiểm và những trường hợp loại trừ không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rơi vào tình huống bị từ chối bồi thường, mà còn là bước quan trọng để chủ động kiểm soát rủi ro trong hoạt động xuất nhập khẩu. Một hợp đồng bảo hiểm hiệu quả không nằm ở giá trị bồi thường cao nhất, mà ở chỗ nó bảo vệ đúng những rủi ro mà doanh nghiệp thực sự phải đối mặt.

Nếu bạn là người mới bước vào lĩnh vực xuất nhập khẩu, hoặc đang trực tiếp xử lý chứng từ vận tải, khai báo hải quan – hãy dành thời gian tìm hiểu kỹ hơn về bảo hiểm hàng hóa. Tại Tdimex, chúng tôi có các khóa học chuyên sâu về chứng từ, logistics thực tiễn, được giảng dạy bởi các chuyên gia nhiều năm kinh nghiệm trong ngành. 

Tìm hiểu thêm các chương trình học tại: Khóa học hoặc liên hệ trực tiếp để được tư vấn nhanh nhất! 

Kết Luận